เปิดต้นปี 2023 พี่ทุยคิดว่า หลายคนคงพอจะได้ยินเรื่องที่ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) มีแผนให้ใบอนุญาตจัดตั้งธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา หรือ Virtual Bank กันมาบ้างแล้ว วันนี้พี่ทุยจะมาขยายความให้ฟังว่า Virtual Bank คือ อะไร จะมีหน้าตาเป็นยังไง แตกต่างจากธนาคารพาณิชย์ทั่วไปยังไง และ Virtual Bank ในต่างประเทศ ประสบความสำเร็จกันมั้ย ไปฟังกัน
Timeline การจัดตั้ง Virtual Bank ในไทย
ก.พ. 2022
ธปท. ออกแนวนโยบาย Financial Landscape พูดง่าย ๆ คือ ในพื้นที่ของภาคการเงินยุคถัดไปควรจะมีอะไรประกอบบ้างถึงจะทำให้ไทยมุ่งหน้าสู่เศรษฐกิจดิจิทัล และเติบโตอย่างยั่งยืนได้
12 ม.ค. 2023 – 12 ก.พ. 2023
ธปท. เปิดรับฟังความคิดเห็น เกี่ยวกับการเปิดให้มี Virtual Bank โดยให้แนวทางการอนุญาตจัดตั้ง Virtual Bank ดังนี้
- Virtual Bank ทำธุรกิจธนาคารพาณิชย์ได้เต็มรูปแบบ
- ผู้ขอจัดตั้ง Virtual Bank ต้องมีคุณสมบัติเหมาะสม
- Virtual Bank ต้องปฏิบัติตามเกณฑ์การกำกับดูแลเหมือนธนาคารพาณิชย์ในปัจจุบัน
- ให้ Virtual Bank ดำเนินกิจการในช่วงแรกตามเงื่อนไขที่กำหนด ภายใต้การกำกับดูแลอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ดำเนินกิจการได้อย่างมั่นคง ไม่ก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อระบบการเงิน
- ต้องมีทุนจดทะเบียนชำระแล้วอย่างน้อย 5,000 ล้านบาท ณ วันเปิดดำเนินการ และทยอยเพิ่มทุนให้มีทุนจดทะเบียนชำระแล้วอย่างน้อย 10,000 ล้านบาท ก่อนออกจากระยะเริ่มต้น เข้าสู่ดำเนินธุรกิจเต็มรูปแบบ
ปี 2023
คาดว่าจะเปิดรับสมัครคำขอจัดตั้ง Virtual Bank
- ธปท. ใช้เวลา 6 เดือน คัดเลือกผู้ที่เหมาะสม (คาดว่าจะเสนอชื่อไม่เกิน 3 ราย)
- ให้เวลากระทรวงการคลัง 3 เดือน พิจารณาให้ความเห็นชอบ
ปี 2024
คาดว่าจะประกาศผลผู้ที่ได้รับคัดเลือกและได้รับความเห็นชอบจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง
หมายเหตุ : *ผู้ผ่านเกณฑ์การคัดเลือกต้องเริ่มเปิดดำเนินการภายใน 1 ปี ยกเว้นมีเหตุจำเป็นอันสมควร ธปท. จะผ่อนผันให้เริ่มเปิดดำเนินการหลังจาก 1 ปี ได้
Virtual Bank คือ อะไร
ถ้าจะให้อธิบายนิยามของ Virtual Bank ว่า คืออะไร ตามภาษาไทยตรงตัว คือ ธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา
พูดง่าย ๆ ก็คือ ทำธุรกิจเหมือนธนาคารพาณิชย์ทุกอย่าง แต่สิ่งที่ไม่เหมือน มีอย่างเดียวคือ ไม่ได้มีสาขา ให้ลูกค้าเดินเข้าไปใช้บริการ เพราะการใช้บริการทุกอย่างเกิดขึ้นบนแพลตฟอร์มดิจิทัล
โดยบางประเทศก็เรียกว่าธนาคารไร้สาขาว่า Virtual Bank ส่วนบางประเทศก็เรียกว่า Digital Bank
ธุรกรรมที่ทําผ่าน Digital Banking มีอะไรบ้าง
สำหรับคุณสมบัติสำคัญที่ Virtual Bank แตกต่างไปจาก ธนาคารพาณิชย์ดั้งเดิม นอกเหนือจากเรื่องการมีสำนักงานสาขา ก็คือ ผู้ที่จะจัดตั้ง Virtual Bank ได้ ต้องเชี่ยวชาญการให้บริการผ่านช่องทางดิจิทัล เชี่ยวชาญในการนำเทคโนโลยีและข้อมูลที่หลากหลาย ทั้งข้อมูลทางการเงินและข้อมูลทางเลือก เช่น พฤติกรรมการใช้จ่าย มาใช้ประเมินความเสี่ยงและวิเคราะห์พฤติกรรมลูกค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ และต้องนำเสนอบริการการเงินรูปแบบใหม่ให้ลูกค้ากลุ่มต่างๆ ได้แบบครบวงจรและเหมาะสม
สำหรับรูปแบบธุรกรรมที่ Virtual Bank ให้บริการได้นั้น ถ้าไปดูตัวอย่างจากต่างประเทศ ก็จะพบว่า แรกเริ่มเลย ก็จะให้บริการผลิตภัณฑ์ทางการเงินขั้นพื้นฐานก่อน ได้แก่ รับฝากเงิน การโอน/ชำระเงิน และการให้สินเชื่อ จากนั้นจึงทยอยต่อยอดไปให้บริการผลิตภัณฑ์การเงินอื่น ๆ ที่มีความซับซ้อนขึ้น เช่น การลงทุน และประกันภัย
Virtual Bank ดีกว่าธนาคารพาณิชย์ทั่วไปยังไง
สิ่งที่แตกต่างกันระหว่าง Virtual Bank กับ ธนาคารพาณิชย์แบบดั้งเดิม คือ เรื่องที่ตั้ง โดยธนาคารพาณิชย์แบบดั้งเดิมจะต้องมีสำนักงานตั้งให้เห็น เพื่อดำเนินงานและให้บริการลูกค้า ส่วน Virtual Bank ดำเนินงานบนออนไลน์โดยสมบูรณ์แบบ
สำหรับข้อได้เปรียบของ Virtual Bank เมื่อเทียบกับธนาคารพาณิชย์แบบดั้งเดิม คือ
1. Digital Bank ต้นทุนถูกกว่า
Virtual Bank จะประหยัดเวลา พลังงาน และเงินทุนที่ใช้ในการดำเนินงานมากกว่าธนาคารพาณิชย์ดั้งเดิม ดังนั้นจึงเป็นไปได้ที่จะนำเสนอบริการได้ด้วยต้นทุนต่ำกว่า เช่น เสนอดอกเบี้ยเงินฝากดีกว่า และเก็บค่าธรรมเนียมการให้บริการถูกกว่า
2. ลูกค้าได้รับความสะดวกสบายมากกว่า
เพราะสามารถทำธุรกรรมได้ง่ายผ่านอินเทอร์เน็ต เพียงมีสมาร์ทโฟนหรือคอมพิวเตอร์อยู่กับตัว จึงไม่ต้องไปเสียเวลากดบัตรคิว รอใช้บริการหน้าสาขาให้เหนื่อย
3. ลูกค้าควบคุมบัญชีของตัวเองได้เต็มรูปแบบ
ด้วยระบบของ Virtual Bank ทำให้คุณสามารถควบคุมสิ่งที่เกิดขึ้นกับเงินของตัวเองได้ทุกเวลา โดยสามารถควบคุมงบประมาณการใช้จ่ายเงิน ทำธุรกรรมต่าง ๆ ได้เบ็ดเสร็จด้วยตัวเอง ไม่จำเป็นต้องเดินทางไปถึงสาขาธนาคารเพื่อขอเข้าถึงรายการเดินบัญชีทุกเดือน
ความเสี่ยงของ Virtual Bank
แม้ Virtual Bank ได้เปรียบธนาคารพาณิชย์แบบดั้งเดิมเรื่องต้นทุนการดำเนินงานที่ถูกกว่า ทำให้มีโอกาสจูงใจลูกค้า โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ไปใช้บริการได้ก็จริง แต่อีกมุมหนึ่ง Virtual Bank ก็ต้องก้าวข้ามกำแพงความกังวลของผู้ใช้บริการให้ได้เหมือนกัน
จุดสำคัญที่คนจำนวนหนึ่งค่อนข้างกังวล เมื่อนึกถึง Virtual Bank ก็คือ ความปลอดภัย ด้วยความที่ธุรกรรมทุกอย่างอยู่บนออนไลน์ ดังนั้นก็อาจจะกังวลไปว่า จะเกิดอะไรขึ้นกับเงินของพวกเขาหรือไม่ หาก Virtual Bank ปิดตัวลง
เมื่อความปลอดภัย เป็นประเด็นสำคัญที่คนกังวล จึงทำให้ ธปท. ให้ความสำคัญกับการกำกับดูแล Virtual Bank ใน 3 ประเด็นหลัก คือ
1. ความต่อเนื่องในการให้บริการของระบบไอที
ระบบไอทีของ Virtual Bank ต้องรองรับบริการได้ต่อเนื่อง ไม่หยุดชะงักเป็นเวลานาน
- ระยะเวลาที่ระบบขัดข้อง (Downtime) รวมทั้งปี ไม่เกิน 8 ชั่วโมง
- ระยะเวลากู้คืนระบบ (Recovery time) แต่ละครั้งไม่เกิน 2 ชั่วโมง
2. ประสิทธิภาพในการดูแลลูกค้าผ่านช่องทางดิจิทัล
- Virtual Bank ต้องให้บริการและคุ้มครองดูแลผู้ใช้บริการผ่านช่องทางดิจิทัลอย่างมีประสิทธิภาพ
- Virtual Bank ต้องมีแผนรองรับการดำเนินธุรกิจอย่างต่อเนื่อง (Business continuity plan) ที่ระบุขั้นตอนให้ลูกค้าถอนเงินออกได้เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน
3.ความเหมาะสมของการใช้บริการจากผู้ให้บริการภายนอก (Outsourcing)
Virtual Bank สามารถ Outsource งานที่ไม่เกี่ยวกับการตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ และระบบไอทีได้ ส่วนการ Outsource ระบบงานหลักธนาคาร (Core banking) และโครงสร้างพื้นฐานด้านไอที เกี่ยวกับระบบ core banking ต้องขออนุญาต ธปท. รายกรณี โดย ธปท. จะประเมินความเสี่ยงและผลกระทบกับลูกค้า และระบบสถาบันการเงินอีกครั้ง
10 ผู้ให้บริการ Virtual Bank ที่ใหญ่ที่สุดในโลก
คราวนี้ พี่ทุยจะพามาโฟกัสกันที่ในภูมิภาคเอเชียของเรา ว่า ในประเทศหลัก ๆ มี Virtual Bank ชื่ออะไรบ้าง แล้วแต่ละแห่งให้บริการอะไร
ตัวอย่าง Virtual Bank ในเอเชีย และบริการที่นำเสนอ
จะเห็นได้ว่า ในเอเชียมี Virtual Bank ที่ให้บริการแล้วอยู่ไม่น้อยเลย คราวนี้ พี่ทุยขอซูมมาใกล้ ๆ ดูกันเฉพาะในอาเซียน ก็จะพบว่า แบ่งประเทศเป็น 3 กลุ่ม คือ
ประเทศที่ออกใบอนุญาต Virtual Bank แล้ว
- สิงคโปร์
- มาเลเซีย
- ฟิลิปปินส์
ประเทศที่มี Virtual Bank ดำเนินการ ภายใต้ใบอนุญาตธนาคารพาณิชย์
- อินโดนีเซีย
ประเทศที่กำลังพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานใบอนุญาต Virtual Bank
- ไทย
- เวียดนาม
Digital Bank ในต่างประเทศ
พี่ทุยจะพาไปดูตัวอย่างการให้ใบอนุญาต Virtual Bank หรือ Digital Bank ในสิงคโปร์ และมาเลเซีย กันว่า มีกฎเกณฑ์สำคัญอะไรบ้าง และออกใบอนุญาตให้ใครไปแล้วบ้าง
ตัวอย่าง Digital Bank ในสิงคโปร์
ใบอนุญาตธนาคารดิจิทัลเต็มรูปแบบ หรือ DFB
อนุญาตให้รับเงินฝาก ให้บริการธนาคารกับลูกค้าทั้งรายย่อย และที่ไม่ใช่รายย่อย
ทุนจดทะเบียนมากกว่า 1,500 ล้านดอลลาร์สิงคโปร์ เมื่อให้บริการธนาคารดิจิทัลเต็มรูปแบบ
ให้ดำเนินธุรกิจแบบมีขอบเขตจำกัด จนกว่าจะมีทุนจดทะเบียนชำระแล้วขั้นต่ำ 1,500 ล้านดอลลาร์สิงคโปร์ (คาดว่าใช้เวลา 3-5 ปี)
ระยะแรกเริ่ม
- รับเงินฝากได้แค่ 75,000 ดอลลาร์สิงคโปร์ต่อคน หรือรวมทุกบัญชี 50 ล้านดอลลาร์สิงคโปร์)
- นำเสนอผลิตภัณฑ์ที่เรียบง่ายเท่านั้น เช่น สินเชื่อ เงินฝาก และผลิตภัณฑ์การลงทุน
รายชื่อผู้ที่ได้รับใบอนุญาต
Trust Bank – ธนาคารที่ได้รับการสนับสนุนจาก ธนาคาร Standard Chartered รวมถึงร้านค้าปลีกของชำ FairPrice Group และ NTUC Enterprise เริ่มต้นให้บริการบัตรเครดิต บัญชีเงินฝากออมทรัพย์ และประกันอุบัติเหตุส่วนบุคคลสำหรับครอบครัว
GXS Bank – เกิดจากการร่วมทุนระหว่าง SingTel บริษัทโทรคมนาคม และ Grab Holdings บริษัทให้บริการขับขี่ เน้นกลุ่มประชากรที่ยังไม่มีบัญชีธนาคาร คนทำงานในระบบเศรษฐกิจขนาดใหญ่ ผู้ประกอบการอิสระ และผู้ที่เพิ่งเริ่มทำงาน
MariBank – เป็นบริษัทในเครือของ Sea Limited
ใบอนุญาตธนาคารดิจิทัลสำหรับลูกค้าองค์กรใหญ่ หรือ DWB
อนุญาตให้รับฝากเงินและให้บริการธนาคารกับลูกค้าธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) กับลูกค้าที่ไม่ใช่รายย่อย
ทุนจดทะเบียน 100 ล้านดอลลาร์สิงคโปร์
กำหนดข้อจำกัดการดำเนินกิจกรรมที่เหมาะสมเพื่อลดความเสี่ยง
รายชื่อผู้ที่ได้รับใบอนุญาต
Green Link Digital Bank (GLDB) – ดำเนินการโดย Greenland Financial Holdings Group Co. Ltd ร่วมกับ Linklogis Hong Kong Ltd และ Beijing Co-operative Equity Investment Fund Management Co. Ltd.
ANEXT – ดำเนินการโดย Ant Group บริษัทเทคโนโลยีทางการเงินยักษ์ใหญ่จากจีน
ตัวอย่าง Virtual Bank ในมาเลเซีย
มีใบอนุญาต 2 รูปแบบ
1) ใบอนุญาต ภายใต้ พ.ร.บ.บริการทางการเงิน 2013 (FSA)
2) ใบอนุญาต ภายใต้ พ.ร.บ.บริการทางการเงินอิสลาม 2013 (IFSA)
ทั้งคู่ ทุนจดทะเบียนระยะเริ่มต้นที่ดำเนินธุรกิจได้แบบมีข้อจำกัด (3-5 ปี) 100 ล้านริงกิต และ ทุนจดทะเบียนเมื่อดำเนินการเต็มรูปแบบ 300 ล้านริงกิต
เห็นความคืบหน้าของการดำเนินงาน Virtual Bank ในต่างประเทศ โดยเฉพาะการจัดตั้งในประเทศเพื่อนบ้านที่ทยอยเปิดตัวออกมาเรื่อย ๆ แล้ว พี่ทุยว่า เราก็คงต้องมาลุ้นในไทยว่า พอเปิดให้ขออนุญาตจัดตั้งจริง จะมีใครกันบ้าง ที่เข้ามาขอใบอนุญาต และใครจะเป็น 3 รายที่ได้ไฟเขียวให้จัดตั้งก่อน ซึ่งเท่าที่พี่ทุยติดตามข้อมูลมา ก็พบว่า เวลานี้ มีภาคธุรกิจที่สนใจจะขอจัดตั้ง Virtual Bank ในไทยแล้วประมาณ 10 ราย ส่วนจะเป็นใครบ้างต้องมารอลุ้นกัน
อ่านเพิ่ม
